Patrz także: [Fontowe ABC] [Instalowanie fontów Type 1/TrueType w systemie TeX][Fonty w LaTeX2e] [kodowanie QX]

Polskie fonty komputerowe

Polskie tradycje drukarstwa są prawie tak samo stare jak tradycje tej sztuki w Europie i na świecie. Biblia Jana Gutenberga -- pierwsza w Europie książka wydrukowana ruchomymi czcionkami -- powstała w Moguncji w 1452 r. W Polsce pierwszą książkę wydrukowano w 1473 r. czyli 21 lat po Biblii Gutenberga. Dla porównania w Paryżu pierwszy dokument drukowany powstał w 1470 r. -- zaledwie trzy lata wcześniej. Od tego czasu w polskich drukarniach wykorzystywano materiał zecerski wzorowany na czcionkach zagranicznych, ale powstało także wiele oryginalnych pism autorstwa polskich zecerów i typografów.

Do niedawna pismom tym groziło zapomnienie, gdyż zagraniczni producenci fontów komputerowych nie korzystają z polskiego dorobku typograficznego.

Polska Grupa Użytkowników Systemu TeX wspiera inicjatywę opracowania wersji komputerowych polskich pism drukarskich. GUST wspiera także projekty polonizacji popularnych pism drukarskich w oparciu o publicznie dostępne fonty rozpowszechniane na licencji GNU lub zbliżonej do licencji GNU (fonty z dystrybucji programu Ghostscript oraz rodziny fontów CM i CC). Dotychczasowe rezultaty (tj. opracowane i udostępnione do chwili obecnej fonty) zestawiono poniżej. Mogą być one wykorzystane we wszystkich współczesnych programach graficznych i edytorskich.
Fonty mogą być wykorzystywane i rozpowszechniane bezpłatnie.

Rodzina krojów PL
Poszerzona o polskie znaki diakrytyczne rodzina fontów Computer Modern (CM). Fonty CM, wchodzące w skład każdej instalacji TeX-owej, zostały zaprojektowane przez Donalda E. Knutha w opracowanym przez niego programie (i języku) METAFONT. Autorami fontów PL są Marek Ryćko i Bogusław Jackowski. Fonty dostępne są w wersji źródłowej w większości współczesnych dystrybucji systemu TeX, a także na serwerach CTAN i ich kopiach, np. Janusz M. Nowacki przygotował fonty PL w formacie Type 1. W maju 2000 r. fonty PL zostały zmodyfikowane i przystosowane do użycia także w programach graficznych i edytorskich (np. w Windows). Fonty te wyposażono obecnie w pliki przekodowań (.enc, a więc posiadacze starszych instalacji powinni sprawdzić czy wpisy w pliku konfiguracyjnym sterownika Dvips psfonts.map są zgodne z zawartością plików .map dostarczonych w pakiecie dystrybucyjnym.

Rodzina krojów CC-PL
Poszerzona o polskie znaki diakrytyczne rodzina fontów Computer Concrete (CC), która została zaprojektowana przez Donalda E. Knutha specjalnie do składu publikacji Concrete Mathematics w opracowanym przez niego programie (i języku) METAFONT. Autorami fontów cc-pl są Marek Ryćko i Bogusław Jackowski. Fonty dostępne są w wersji źródłowej na serwerach CTAN i ich kopiach, np. W styczniu 2002 r. Włodek Bzyl przetworzył fonty cc-pl do formatu Type 1 i są one dostępne na:

Antykwa Toruńska
Dwuelementowa antykwa zaprojektowana przez toruńskiego typografa Zygfryda Gardzielewskiego (współpraca Józef Gruszka). Pismo to używane jest głównie do składania akcydensów. Antykwę Toruńską odlano pierwszy raz w 1960 roku w Odlewni Czcionek ,,Grafmasz'' w Warszawie. Produkowana była w odmianach: zwykłej, półgrubej i pochyłej (brak półgrubej kursywy). Autorem wersji elektronicznych jest Janusz M. Nowacki. Fonty Antykwa Toruńska od wersji 2.0 zostały znacznie wzbogacone. Aktualna wersja 2.03 zawiera ponad 1200 znaków (poza standardowym zestawem, również cyfry nautyczne, znaki cyriliczne, greckie, wietnamskie, matematyczne itp.). Dodano poza tym wiele odmian: Light, Medium, Condensed i ich wariantów. Fonty dostępne są w formatach: Type 1, TrueType i OpenType.

Antykwa Półtawskiego
Dwuelementowa antykwa zaprojektowana w latach 1923--1928 przez grafika i typografa Adama Półtawskiego. Po raz pierwszy pismo to zostało odlane w 1931 roku w firmie Idźkowski i S-ka. Produkowana była w trzech odmianach: zwykłej, półgrubej i pochyłej. Komputerowa replika tego kroju została poszerzona także o półgrubą kursywę. Wersję elektroniczną przygotowali Janusz M. Nowacki, Bogusław Jackowski i Piotr Strzelczyk.

QuasiPalatino
Uzupełniona do układu QX i nieco zmodyfikowana rodzina fontów URW Palladio L (z dystrybucji programu Ghostscript, rozpowszechniana na zasadach GNU General Public Licence). Jest to replika szeroko rozpowszechnionego kroju pisma Palatino (Giambattista Palatino to XVI-wieczny mistrz pisma odręcznego), zaprojektowanego przez Hermanna Zapfa w latach czterdziestych XX wieku. Autorami modyfikacji są: Bogusław Jackowski, Janusz M. Nowacki i Piotr Strzelczyk. Prace nad adaptacją tego fontu były częściowo sponsorowane przez Polską Grupę Użytkowników Systemu TeX GUST. Zmodyfikowany font otrzymał nazwę QuasiPalatino. Poprzednio używane nazwy (w zamierzchłych czasach Platan i później QuasiPalladio) należy uznać za nieaktualne.

QuasiTimes
Uzupełniona do układu QX i nieco zmodyfikowana rodzina fontów Nimbus Roman No9 L (z dystrybucji programu Ghostscript, rozpowszechniana na zasadach GNU General Public Licence). Jest to replika bardzo popularnego kroju pisma Times New Roman, zaprojektowanego przez Stanleya Morisona, po raz pierwszy użytego do drukowania gazety ,,The Times'' 3 października 1932 roku. Autorami modyfikacji są: Bogusław Jackowski, Janusz M. Nowacki i Piotr Strzelczyk. Prace nad adaptacją tego fontu były częściowo sponsorowane przez Polską Grupę Użytkowników Systemu TeX GUST i Komitet Badań Naukowych. Zmodyfikowany font otrzymał nazwę QuasiTimes.

QuasiBookman
Uzupełniona do układu QX i nieco zmodyfikowana rodzina fontów URW Bookman L (z dystrybucji programu Ghostscript, rozpowszechniana na zasadach GNU General Public Licence). Font ten jest wzorowany na piśmie Antique Old Style z XIX wieku, odlany przez firmę Linotype jako Bookman w roku 1936. Autorami modyfikacji są: Bogusław Jackowski, Janusz M. Nowacki i Piotr Strzelczyk. Prace nad adaptacją tego fontu były częściowo sponsorowane przez Polską Grupę Użytkowników Systemu TeX GUST i Komitet Badań Naukowych. Zmodyfikowany font otrzymał nazwę QuasiBookman.

QuasiCourier
Uzupełniona do układu QX i nieco zmodyfikowana rodzina fontów Nimbus Mono L (z dystrybucji programu Ghostscript, rozpowszechniana na zasadach GNU General Public Licence). Jest to replika popularnego kroju pisma, stosowanego w głowicowych maszynach do pisania firmy IBM. Autorami modyfikacji są: Bogusław Jackowski, Janusz M. Nowacki i Piotr Strzelczyk. Prace nad adaptacją tego fontu były częściowo sponsorowane przez Polską Grupę Użytkowników Systemu TeX GUST i Komitet Badań Naukowych. Zmodyfikowany font otrzymał nazwę QuasiCourier.

QuasiSwiss i QuasiSwissCondensed
Uzupełnione do układu QX i nieco zmodyfikowane dwie rodziny fontów: Nimbus Sans L i Nimbus Sans L Condensed (z dystrybucji programu Ghostscript, rozpowszechniane na zasadach GNU General Public Licence). Nimbus Sans to odpowiednik fontu Helvetica, zaprojektowanego przez Alfreda Hoffmana i Maxa Miedingera dla szwajcarskiej firmy Haas (1957). Początkowo pismo nosiło nazwę Neue Haas Grotesk. Autorami modyfikacji są: Bogusław Jackowski, Janusz M. Nowacki i Piotr Strzelczyk. Prace nad adaptacją tych fontów były częściowo sponsorowane przez Polską Grupę Użytkowników Systemu TeX GUST i Komitet Badań Naukowych. Zmodyfikowane fonty otrzymały nazwy odpowiednio QuasiSwiss i QuasiSwissCondensed. Z nazwy QuasiHelvetica (użytej we wcześniejszych wersjach) trzeba było zrezygnować ze względu na zastrzeżenie nazwy.

QuasiChancery
Uzupełniony do układu QX i nieco zmodyfikowany font URW Chancery L (z dystrybucji programu Ghostscript, rozpowszechniany na zasadach GNU General Public Licence). Pismo to zaprojektował Hermann Zapf, czerpiąc inspirację z XVI-wiecznej pisanki, którą były drukowane dokumenty watykańskie. Autorami modyfikacji są: Bogusław Jackowski, Janusz M. Nowacki i Piotr Strzelczyk. Prace nad adaptacją tego fontu były częściowo sponsorowane przez Polską Grupę Użytkowników Systemu TeX GUST i Komitet Badań Naukowych. Zmodyfikowany font otrzymał nazwę QuasiChancery.

Fonty na licencji GNU rodzin Quasi... są dostępne także w jednym pakiecie qfnt-tds.zip, zawierającym spakowaną strukturę katalogów zgodną ze strukturą TDS (TeX Directory Standard), co ma na celu ułatwienie instalacji.

Latin Modern
Znacznie rozszerzona, o łacińskie znaki narodowe, a także o rozmaite symbole, rodzina fontów Computer Modern (CM) w formacie Type 1. Czcionki Latin Modern oparte są na fontach Computer Modern Type 1, opublikowanych przez American Matematical Society (AMS 1997). Projekt jest prowadzony przez Bogusława Jackowskiego i Janusza Mariana Nowackiego. Fonty Latin Modern mogą być swobodnie używane i kopiowane (licencja GNU). Fonty LM mogą już zastąpić fonty PL, CM, CS (czeskie), VNR (wietnamskie); w dystrybucji udostępniono pliki substytucji wymienionych fontów.

Na rodzinę Latin Modern składają się następujące fonty:

lmb10, lmbo10, lmbx10, lmbx12, lmbx5, lmbx6, lmbx7, lmbx8, lmbx9, lmbxi10, lmbxo10, lmcsc10, lmcsco10, lmr10, lmr12, lmr17, lmr5, lmr6, lmr7, lmr8, lmr9, lmri10, lmri12, lmri7, lmri8, lmri9, lmro10, lmro12, lmro8, lmro9, lmss10, lmss12, lmss17, lmss8, lmss9, lmssbo10, lmssbx10, lmssdc10, lmssdo10, lmsso10, lmsso12, lmsso17, lmsso8, lmsso9, lmssq8, lmssqbo8, lmssqbx8, lmssqo8, lmtcsc10, lmtt10, lmtt12, lmtt8, lmtt9, lmtti10, lmtto10, lmvtt10, lmvtto10.

Dystrybucja składa się z jednego kompletu fontów postscriptowych oraz pięciu kompletów TeX-owych plików metrycznych określających jeden z pięciu sposobów kodowania znaków:

  • EC (Cork, T1)
  • QX
  • TeXnANSI (LY1)
  • TS1
  • T5 - dla języka wietnamskiego

Ponadto dostępne są również fonty w formacie OpenType zawierające po 668 znaków.

Czcionki Latin Modern zostały wygenerowane przy zastosowaniu oprogramowania METATYPE1, umożliwiającego tworzenie czcionek postscriptowych. Fonty Latin Modern wchodzą w skład wielu aktualnych dystrybucji TeX-owych (TeX Live, MiKTeX, teTeX itp.). Dostępne są również na serwerach CTAN, GUST itp. Aktualną wersję można pobrać z naszego FTP GUST.

Projekt Latin Modern jest sponsorowany przez Grupy Użytkowników Systemu TeX (GUST, DANTE eV, GUTenberg, NTG, TUG).

Informacje dodatkowe

[fontowe ABC] [instalowanie fontów Type 1/TrueType w systemie TeX][Fonty w LaTeX2e] [kodowanie QX]

GUST, (TP, StaW. Ostatnie zmiany 02.06.2005).